Sáng tạo là quá trình hoạt động của con người theo hướng tạo ra những giá trị mới về vật chất, tinh thần với hai đặc tính: có tính mới về chất và có giá trị hơn so với cái cũ. Trong thực tế cuộc sống ai cũng có khả năng tìm ra những ý tưởng mới từ những việc bình thường trong cuộc sống hàng ngày hay tìm ra những giải pháp mới, quy trình mới, sáng tạo ra sản phẩm mới… Tony Buzan, nhà tư vấn, giáo dục và tác giả của “Giản đồ tư duy – Mind map” chỉ rõ: “Nếu sự sáng tạo là điều thiết yếu để dẫn tới thành công trong công việc, thì tại sao người ta lại phàn nàn rằng khi được yêu cầu đưa ra những ý tưởng độc đáo hay một giải pháp sáng tạo thì đầu óc họ lại trống rỗng? Lời giải thích đơn giãn là họ chưa sử dụng tối đa năng lực bộ não của mình”. Vì vậy, đừng bao giờ tự cho rằng mình không có khả năng sáng tạo mà hãy tự tin và can đảm khơi dậy năng lực sáng tạo của mình. Người chưa từng có sáng tạo nào thực chất là người để tiềm năng sáng tạo của mình mãi ngủ quên đó thôi.
Sự sáng tạo không có giới hạn, có thể chỉ liên quan đến những việc nhỏ trong cuộc sống thường nhật, tới những sản phẩm mới, những phát minh vĩ đại làm thay đổi cuộc sống của nhân loại. Sáng tạo còn là nhận ra những vấn đề mà người khác không thấy; nghĩ những vấn đề không ai dám nghĩ tới; làm những điều tưởng như không thể làm được, mở ra những hướng đi mới tưởng chừng như không thể đi, đề ra những chủ trương chính sách mới làm thay đổi nhịp tiến của xã hội.
Ai cũng có thể trở thành người giàu tính sáng tạo nếu có ý chí và mục tiêu phấn đấu rõ ràng, tự tin, tiếp cận vấn đề với tư duy phê phán, độc lập, không thỏa mãn với cái hiện có, không tự ràng buộc mình với cách nghĩ theo lối mòn, dám đặt ngược vấn đề, dám nghĩ, dám làm, không ngại khó, không sợ thất bại và chịu khó học hỏi. Người có tư duy sáng tạo ý thức rằng luôn có cơ hội cho việc cải thiện mọi vấn đề và mỗi vấn đề hiện tại đều có thể có cách giải quyết tốt hơn.
Không nhất thiết phải có trình độ cao siêu hay chuyên môn sâu mới có thể sáng tạo. Người đầu tiên sáng chế ra máy bay là anh em nhà Wright chỉ là thợ cơ khí xe đạp. Những đột phá trong thiết kế tàu ngầm có được từ thầy giáo John P. Holland, người Ai-len và G. W. Garrett, mục sư người Anh. Thuốc màu Kodachrome là sáng tạo của John Capstaff, nhiếp anh gia, sinh viên vật lý. Ở nước ta nhiều người nông dân đã có những sáng tạo rất có giá trị như tạo ra giống lúa mới, giống cây ăn trái mới, dùng mương thoát phèn để biến những vùng đất phèn rộng lớn thành vùng lúa cao sản, sáng chế máy vét mương, máy bơm cánh quạt, máy tách hạt bắp, dịch chuyển nhà cửa, công trình xây dựng như những “thần đèn”… Ông nông dân Trần Quốc Hải được mệnh danh là “kỹ sư Hai Lúa” đã tự mài mò làm ra hai chiếc máy bay trực thăng được đưa ra trưng bày ở Hàn Quốc và Mỹ cùng hàng loạt máy nông nghiệp khác nhau chẳng những bán ở nhiều nơi trong nước và cả xuất sang Campuchia, Lào, Thái Lan, điều mà các xưởng cơ khí bề thế chưa dám nghĩ đến.
Sáng tạo cũng không nhất thiết phải là có những ý tưởng lớn lao, vĩ đại mà có thể xuất phát từ những việc rất bình thường trong cuộc sống. Có một thời việc tiêu thụ cá rô Phi bị bế tắc vì tin đồn ăn nó sẽ bị cùi. Chỉ một sáng kiến nhỏ của người nào đó đổi tên gọi thành cá diêu hồng đã giúp biến cá rô Phi thành những món đặc sản trong các nhà hàng. Nguyễn Văn Thuyết làm giàu nhờ sáng kiến độc đáo mà không ai nghĩ tới là nuôi rắn mối để bán cho các nhà hàng chế biến thành các món đặc sản, thu hàng chục triệu đồng/tháng.
Từ khi còn là sinh viên Dong Stienstra nghĩ ra cách trang trí cho USB để làm quà tặng sinh nhật bạn gái. Món quà trở nên xinh xắn hơn hẳn và mọi người đều thích. Năm 2010 Stienstra đã dùng kinh phí từ chương trình hỗ trợ sinh viên thành lập doanh nghiệp của trường Đại học Iowa để mở cơ sở riêng và bán những chiếc USB hình rối đầu tiên. Sản phẩm ngày càng sinh động hơn với nhiều mẫu thiết kế các các loài sinh vật khác nhau. Một phần lợi nhuận được quyên góp cho các tổ chức bảo vệ động vật hoang dã. Anh đã đầu tư 2.500$ khi khởi nghiệp, dùng tiền thưởng nhận được từ cuộc thi kinh doanh để chi trả tiền đăng ký thương hiệu, mã vạch hàng hóa và thiết kế website. Sau khi tốt nghiệp đại học, anh đã tìm kiếm các nhà đầu tư để mở rộng kinh doanh. Với sự hỗ trợ 5.000$ từ một nhà đầu tư, anh đã bắt đầu đặt hàng những nhà cung cấp thiết bị. Điều này giúp anh đẩy mạnh sản xuất. Sản phẩm được bán trên mạng và thông qua những nhà bán lẻ.
Tim Leatherman cùng vợ thường du lịch ở nhiều nước trên những chiếc xe thuê cũ kỹ thường bị hỏng hóc giữa đường mà không có đủ dụng cụ để sửa, nên đã sáng chế ra cây dao xếp có đến hai mươi chức năng khác nhau. Đó là khởi nguồn sự ra đời của công ty Leatherman Tool Group, Inc. chuyên sản xuất và phân phối sản phẩm sáng tạo của mình với doanh thu lên đến cả trăm triệu USD/năm.
Khi hoạt động xây dựng bùng nổ ở Nhật, nhiều công ty xây dựng và tư vấn thiết kế thúc giục nhà sản xuất gạch ốp tường Showa, gởi mẫu sản phẩm cho họ. Hệ quả là, nhân viên Showa thường xuyên rơi vào tình trạng làm việc quá tải. Sáng kiến làm “mẫu gạch dán” đính kèm các catalog của Showa ra đời giúp giải quyết tốt vấn đề. Ý tưởng đó đã giành được Giải thưởng Quảng cáo Nikkei cao quý của Nhật năm 1993.
Ai cũng có thể sáng tạo, điều trước tiên là đừng bao giờ tự gán cho mình cái “mác” không thể sáng tạo. Nhiều khi mình cảm thấy bế tắc trước một vấn đề mới phát sinh, thì đó không phải do khả năng tư duy sáng tạo bị giới hạn mà do chưa biết cách khai thác để nó để giải quyết tốt vấn đề.